به گزارش تحریریه، اندیشکده تهران در تحلیلی نوشت، نیروهای کرد سوری (قسد یا SDF) به فرماندهی مظلوم عبدی و دولت موقت سوریه به ریاست احمد الشرع روز دوشنه ۲۰ اسفند ‏به طور ناگهانی توافقنامه صلحی را با یکدیگر در دمشق امضاء کردند؛ توافقی که شامل ۸ بند است و ماهیت کلی آن‌ ‏حفظ یکپارچگی کشور و مخالفت با تقسیم سوریه است.

مفاد توافق

‏«مظلوم عبدی» فرمانده کل نیروهای قسد که در لیست ترور سازمان اطلاعات و امنیت ملی ترکیه (میت) قرار داشت ‏اکنون بر سر یک میز با متحد ترکیه نشسته و در مورد آینده سیاسی سوریه به توافق رسیده است.

فرمانده قسد دو هفته ‏پیش، بلافاصله پس از انتشار اعلامیه خلع سلاح پ.ک.ک بیان داشته بود که این موضوع ارتباطی به نیروهای کُرد سوری ‏ندارد. حال آنکه در بند ۴ توافقنامه گفته شده که همه نهادهای مدنی و نظامی شمال شرق سوریه از جمله گذرگاه‌های ‏مرزی، فرودگاه‌ها، میادین نفتی و گازی تحت کنترل حکومت مرکزی دمشق قرار خواهد گرفت. اما همزمان در بند ۶ آمده ‏است که نیروهای قسد در مبارزه با تمام تهدیداتی که امنیت و وحدت را به خطر می‌اندازد، با دولت سوریه همراهی ‏خواهند کرد.

این موضوع از منظر قسد احتمالا بدان معناست که نه تنها کردهای سوری خلع سلاح نخواهد شد بلکه در ‏فعالیت‌های نظامی که تهدیدی بر علیه آنها تلقی می‌شود حضور خواهند داشت. در این توافق درباره جزئیات کلمه ادغام ‏توضیح داده نشده و مشخص نیست که نیروهای قسد آیا به عنوان یک واحد رزمی در ارتش خواهند بود یا این نیروها در ‏دیگر واحدها تقسیم می‌شود.‏

انگیزه جولانی

بنابراین توافقنامه ۲۰ اسفند متضمن کلیاتی عمده است که هسته اصلی آن ادغام نهادهای مدنی و نظامی حکومت ‏خودمختار کردی در حکومت جدید سوریه و همچنین تضمین مشارکت کردها در قدرت نظامی و حیات سیاسی این ‏کشور است اما هیچ اشاره‌ای نشده است که نهادهای کُردی به چه فُرمی در دولت مرکزی ادغام می‌شوند. در این گونه ‏توافقات بیش از این محتوا به فرم شکل بدهد، فرم است که محتوا را تعیین می‌کند.

بنابراین، به نظر می‌رسد که آشفتگی ‏در سواحل غربی سوریه باعث تعجیل دولت موقت جولانی در دستیابی به توافق با کردها شده است. زیرا طرح ادعاهای ‏جدایی طلبانه توسط علوی‌ها ساز استقلال طلبی کردها را کوک می‌کرد.

همچنین سازماندهی نیروهای کُرد و برخورداری ‏نسبی آن‌ها از حمایت خارجی، کردها را به بزرگترین تهدید علیه دولت موقت جولانی تبدیل کرده است. بنابراین فقدان ‏اشاره به جزئیات بیشتر در متن توافقنامه به منظور آرام کردن شرایط و نشان دادن تسلط دولت موقت بر امور بوده است. ‏این ابهام به احتمال بسیار بالا منجر به شکل‌گیری اختلاف نظرهای جدی در مورد اجرای توافق خواهد شد که قرار است ‏توسط کمیته‌های اجرایی تا پایان سال ۲۰۲۵ (۹ماه آینده) تعیین تکلیف شود. در این مدت‎ YPG ‎و‎ SDF ‎کنترل کامل ‏مناطق تحت سیطره خود را حفظ خواهند کرد.‏

انگیزه قسد

کردها نیز که همواره از اختلاف نظر میان آنکارا و واشنگتن در مورد جایگاه خود در سوریه بهره‌برداری کرده‌اند؛ از تحرکات ‏دیپلماتیک اخیر ترکیه دچار نگرانی شده‌اند. اخیراً نشست همسایگان سوریه در امان به ابتکار هاکان فیدان با مشارکت ‏پنج کشور ترکیه، عراق، اردن، لبنان و سوریه برگزار شد که تعیین تکلیف نیروهای قسد یکی از مهم‌ترین محورهای آن ‏بود.

بنابراین ترس از شکل‌گیری اجماع منطقه‌ای برای حذف نیروهای قسد و کوتاه آمدن ترامپ بر سر حمایت از آن‌ها ‏منجر به تعجیل از جانب قسد برای حصول یک توافق اولیه شده است. گفتنی است که تنها ساعاتی پیش از امضای توافق ‏فرمانده قسد با ژنرال مایکل کوریلا فرمانده سنتکام دیدار داشته و با هلی‌کوپتر آمریکایی برای امضای توافق به دمشق رفته ‏است. بنابراین روشن است که امضای این توافق با اطلاع کامل آمریکایی‌ها بوده است.‏

جمع‌بندی

‏توافق مذکور نشان می‌دهد که هر دو طرف بنا به اضطرار و ضرورت یک قدم به عقب رفته و در نقطه‌ میانه با هم توافق ‏رسیده‌اند. کردها به صورت کلی‎ ‎پذیرفته‌اند که به جای ساختار فدرال، بخشی از دولت سوریه باقی بمانند. الشرع نیز ‏کردها را به عنوان شریک اصلی پذیرفته است در حالی که این امر به هیچ وجه مطلوب ترکیه نیست.

در هر صورت نحوه ‏تفسیر و اجرای این توافق از چالش‌های عمده‌ای است که ممکن است مجدداً به شعله‌ور شدن آتش زیر خاکستر منجر ‏شود. مهم‌ترین نقطه اختلافی در این زمینه احتمالاً بر سر توزیع درآمدهای حاصل از گذرگاه‌های مرزی و چاه‌های نفت ‏منطقه خواهد بود که فعلا در دست نیروهای آمریکایی قرار دارد.‏

🔁منبع: اندیشکده تهران